Bilinç kazanan 'mini beyinlerde' etik tartışması başladı

12 Eylül’de yayımlanan bir perspektif yazısında, bazı bilim insanları beyin organoidlerinin bilinç eşiğine yaklaştığını ve bu olasılığın artık ciddiyetle ele alınması gerektiğini savundu. Yazarlar, organoidler bilinç kazanırsa, üzerlerinde yapılacak deneylerin daha sıkı düzenlemelere tabi tutulması gerektiğini belirtiyor.

Organoidler hâlâ oldukça basit yapılar. Genellikle beynin yalnızca tek bir bölgesini taklit edecek şekilde üretiliyorlar. Ancak son zamanlarda geliştirilen tekniklerle, bu yapılara birden fazla beyin bölgesi birleştirilebiliyor (bu türlere "assembloid" deniyor) ve daha fazla hücre türü dahil edilerek gerçek beyin ortamına daha yakın modeller elde ediliyor.

Bazı bilim insanları bu gelişmelere rağmen organoidlerin hâlâ bilinç için gerekli karmaşıklığa ulaşmadığını düşünüyor. Bilinç, en genel anlamıyla “kendinin farkında olma”, “çevreyi algılama” ya da “duyumsama” gibi yetileri içeriyor. Ancak başka uzmanlar, organoidlerin bu eşiğe çok yakın olduğunu ve bilimsel camianın bu ihtimale hazır olmadığını savunuyor.

Live Science’a konuşan bazı uzmanlar, bilinçli bir organoid üzerinde etik değerlendirme yapılmaksızın deneyler yürütmenin ciddi ahlaki sorunlar doğurabileceğini belirtiyor. Diğer bir görüş ise, zaten laboratuvar hayvanları gibi bilinçli varlıklar üzerinde deneyler yapıldığı için, benzer etik kuralların beyin organoidlerine de uygulanabileceğini savunuyor.

Bu görüşe göre, organoidler de tıpkı hayvanlar gibi etik kurallar çerçevesinde kullanılırsa, bilimsel çalışmaların devam etmesinde bir sakınca olmayabilir. Ancak Live Science'nin aktardığına göre; bilim insanlarının ortak fikri şu ki: Bu teknolojinin geldiği nokta, düzenlemelerin yeniden gözden geçirilmesini gerektiriyor.