Her mesajda bir şişe su tüketiyor

Bu su tüketimi yalnızca veri merkezlerindeki sunucuların soğutulmasında kullanılan suyu değil, aynı zamanda bu sistemlerin ihtiyaç duyduğu elektriği üreten enerji santrallerinin harcadığı suyu da kapsıyor.

SU TÜKETİMİNİN GÖRÜNMEYEN İKİ YÜZÜ

Her yapay zeka sorgusunun arkasında iki ana su kaynağı yatıyor. İlki, doğrudan sunucu soğutmasında kullanılan su. Genellikle bu amaçla buharlaştırmalı soğutma sistemleri kullanılıyor: devasa fanlar sıcak boruların üzerine su püskürtüyor ve buharlaşan su ısıyı taşıyarak ortamı serinletiyor. Ancak bu su, doğrudan yerel su kaynaklarından çekiliyor.

İkinci kaynak ise, elektrik üretimi sırasında tüketilen su. Kömür, doğal gaz ve nükleer santraller elektrik üretiminde büyük miktarda su kullanıyor. Hidroelektrik ve konsantre güneş santralleri de buharlaşma yoluyla su kaybına neden olabiliyor. Buna karşılık rüzgar türbinleri ve klasik güneş panelleri neredeyse hiç su kullanmıyor.

KONUM VE ZAMANLAMA KRİTİK

Bir veri merkezinin bulunduğu yer ve çalışma zamanı su kullanımını ciddi şekilde etkiliyor. Örneğin serin ve nemli İrlanda’daki bir tesis dış hava soğutmasıyla aylarca neredeyse hiç su kullanmadan çalışabilirken, sıcak ve kuru Arizona’da Temmuz ayında aynı işlem büyük su tüketimine yol açabilir. Kış aylarında ise veri merkezlerinin su ihtiyacı yaz aylarına göre yarı yarıya azalabiliyor.

Bu sorunlara karşı geliştirilen alternatif sistemler de var. Örneğin Microsoft, tamamen kapalı devre çalışan, buharlaşma gerektirmeyen özel sıvı soğutmalı bir sistem üzerinde çalışıyor. Başka bir çözüm de, sunucuların elektriği iletmeyen özel sıvılar içinde doğrudan batırılarak soğutulması. Ancak bu yöntemler henüz yüksek maliyet ve uyumluluk sorunları nedeniyle yaygınlaşmadı.

YAPAY ZEKANIN “GÖRÜNMEYEN AYAK İZİ”

Farklı yapay zeka modelleri farklı miktarlarda enerji ve dolayısıyla su tüketiyor. Örneğin GPT-5 ile yapılan orta uzunluktaki bir sorgu yaklaşık 19.3 watt-saat enerji kullanırken, GPT-4o bu işi yalnızca 1.75 watt-saat ile tamamlıyor. Bu da aralarındaki su tüketimini önemli ölçüde değiştiriyor.

Basit bir hesapla:

• GPT-5 sorgusu → 19.3 × 2 ml/watt-saat = 39 ml su
• GPT-4o sorgusu → 1.75 × 2 ml/watt-saat = 3.5 ml su

Verimli sistemlerde bu rakamlar daha da düşebiliyor. Örneğin Google’ın Gemini sistemi, ortalama bir sorguda sadece 0.26 mililitre su kullanıyor. Ancak bu hesaplar karşılaştırılabilirlik açısından sorgu uzunluklarına göre değişiklik gösteriyor.

SU TÜKETİMİ NASIL ÖLÇÜLÜR?

Kendi yapay zeka ayak izinizi hesaplamak için üç basit adım yeterli:

• Modelin enerji kullanımını öğrenin.
• Her watt-saat için kaç ml su kullanıldığını belirleyin (1.3-2 ml arası makul).
• Enerji × Su faktörü = Toplam su tüketimi (ml)

Bu sayede teknoloji kullanımınızın çevresel etkilerini daha bilinçli şekilde değerlendirebilirsiniz.

SUYUN GÜNLÜK HARCAMALARLA KIYASI

OpenAI, günde yaklaşık 2.5 milyar yapay zeka sorgusu işlendiğini bildiriyor. Bu sorguların su tüketimi, kullanılan modele göre ciddi değişkenlik gösteriyor:

• Tüm GPT-4o sorguları: günde 8.8 milyon litre
• Tüm GPT-5 sorguları: günde 97.5 milyon litre
• Tüm Google Gemini sorguları: yaklaşık 650 bin litre

Karşılaştırma yapmak gerekirse, yalnızca Amerika’da günlük çim ve bahçe sulaması için 34 milyar litre su harcanıyor. Yani yapay zeka sistemlerinin su tüketimi henüz çok daha düşük bir seviyede.

Yine de, bu sistemlerin verimli hale getirilmesi ve çevresel etkilerinin şeffaf biçimde açıklanması büyük önem taşıyor. Yer seçimi, geri dönüşüm sistemleri ve verimli donanımlar bu farkı yaratabilir.