Evrenin deliklerinden gelen sinyal keşfedildi

RAD@home Astronomy Collaboratory’nin kurucusu ve araştırmanın ortak yazarı Ananda Hota, yaptığı açıklamada, “ORC’ler, evrende gördüğümüz en garip ve en güzel yapılar arasında. Galaksiler ve kara deliklerin el ele nasıl büyüdüğünü anlamamızda kilit bir rol oynayabilirler” dedi.

İlk olarak 2019 yılında Avustralya Kare Kilometre Dizisi (ASKAP) teleskobunu kullanan bilim insanları tarafından keşfedilen ORC’ler, radyo dalgaları yayan devasa ve soluk plazma halkaları olarak tanımlanıyor. Bugüne kadar yalnızca bir düzine kadar ORC gözlemlendi; bunların çoğu, Samanyolu’nun 10 ila 20 katı büyüklüğünde. Ancak yeni keşfedilen bu halka, şimdiye dek tespit edilen en büyük ve en enerjik örnek olarak öne çıkıyor.

Bu özel ORC, iki nedenden dolayı benzersiz: İlki, iki halkadan oluşuyor — birbirine geçmiş bir Venn diyagramı gibi. Bu yapı, astronomi tarihinde yalnızca ikinci kez gözlemlendi. İkincisi ise hem en uzak hem de en güçlü ORC olması. Bulgular, 2 Ekim 2025’te Monthly Notices of the Royal Astronomical Society dergisinde yayımlandı.

Keşif, Hindistan merkezli bir vatandaş bilimi platformu olan RAD@home Astronomy Collaboratory katılımcıları tarafından fark edildi. Daha sonra Avrupa genelinde yer alan LOFAR (Low-Frequency Array) radyo teleskop ağıyla doğrulanan halka, RAD J131346.9+500320 olarak adlandırıldı.

Araştırmanın ortak yazarı, Polonya Nükleer Araştırmalar Merkezi’nden Pratik Dabhade, “Bu halkaların vatandaş bilimciler tarafından bulunması, insan gözleminin ve desen tanıma becerisinin, yapay zekâ çağında bile ne kadar değerli olduğunu gösteriyor” dedi.

Bilim insanları, ORC’lerin nasıl oluştuğuna dair çeşitli teoriler üzerinde çalışıyor. Önceki araştırmalar, bu halkaların süper kütleli kara deliklerin çarpışmasıyla oluşan kozmik şok dalgalarından meydana geldiğini öne sürüyordu. Ancak RAD J131346.9+500320’nin iki halkasının ortasında gazdan oluşan jet benzeri bir yapı tespit edildi. Araştırmacılar, bu halkaların spiral galaksilerden çıkan “süper rüzgârlar” tarafından şekillenmiş olabileceğini düşünüyor.

Makale ayrıca iki yeni yapıyı da tanımlıyor: Biri 3 milyon ışık yılı genişliğinde bir galaksi, diğeri ise büyük bir radyo jeti etrafında halka barındıran bir başka galaksi. Bilim insanları, gelecekte LOFAR ve Şili’deki Vera C. Rubin Gözlemevi gibi teleskoplardan gelecek verilerin bu gizemli yapıların doğasını aydınlatacağını umuyor.